Thùy Linh - Mình và khá nhiều người đã từng gặp những mẩu đối thoại như thế này:
-Không nên nói (hay viết) về việc này.
-Vì sao?
-Phức tạp cái gì?
-Vì nó rất nhạy cảm.
-Nhạy cảm ở cái gì?-Vì…nó rất phức tạp.
-Nói cụ thể được không?
-Tóm lại là không nên.
-Không sao nên?
-Vì nó rất nhạy cảm…
…
Sau
mỗi câu trả lời là một khoảng trống không lời giải. Là hố sâu không
nhìn tới đáy. Là sự không thể đối thoại. Là nguyên nhân không thể hiểu
bản chất sự kiện được đề cập. Và không có cơ hội giãi bày để đạt sự đồng
thuận hay hiểu nhau hơn. Vì sao? Vì nó “rất phức tạp”, vì nó “nhạy cảm”…Vòng vo và luẩn quẩn. Bao năm chúng ta sống trong sự ‘tít mù nó lại vòng quanh” như thế.
Để
chống lại nỗi đau đớn, người ta tốt nhất nên không có khả năng nhạy
cảm. Người nông dân ít có khả năng nhạy cảm với thời cuộc, thậm chí cả
nỗi đau nho nhỏ thường ngày của họ, trừ khi tai họa ập đến cướp đi mảnh
đất họ đang sống và nồi cơm của họ bị tước đoạt. Còn quyền lợi chưa
thiết thực ngay thì họ ít để ý, ít nhạy cảm để mà quan tâm, đòi hỏi, và
đòi dành lấy. Hàng ngày họ cắm mặt trên đồng ruộng, bán mặt cho đất, bán
lưng cho trời. Tối về lùa vội mấy bát cơm là lên giường chìm vào giấc
ngủ ngon lành sau một ngày lao động kiệt sức. Vợ chồng cãi nhau, thậm
chí táng vỡ mặt nhau ít phút trước, lát sau có thể ôm nhau ngáy vang
lừng. Bực mình nhà hàng xóm bố láo, bố toét, vợ thì sắn váy quai cồng đứng giữa đường
làng chửi cả tổng trên, tổng dưới cùng nghe, chồng thì cầm dao rượt
đuổi gã nào đó trót chớt nhả với vợ anh ta, nhưng ngày hôm sau lại chén
chú chén anh cùng nhau ở quán rượu đầu làng, tám nhảm đủ chuyện trên
giời dưới biển. Làng nào cũng có những bà chua ngoa, chửi thành bài,
thành bản và đưa vào kho tàng văn hóa dân gian
cực hay. Mình thích sưu tầm những bài chửi này để thỉnh thoảng làm vài
câu cho đỡ nhạt miệng. Làng nào cũng có vài anh Chí Phèo quậy tưng làng
trên, xóm dưới khiến dân làng vừa hãi, vừa khoái chí. Làng nào cũng có
mấy ả Thị Màu lúng liếng khiến đàn ông rạo rực “phải đi khom”, các bà vợ
thì lườm nguýt ỉ ôi chê bai ghen tị…Tóm lại cách xả stress của người
nông dân khiến khả năng nhạy cảm chả mấy khi cần nên dần dần bị triệt
tiêu. Cho đến ngày nào đó…
Kẻ
hay tự mang dây buộc mình, hay chuốc lấy nỗi đau khổ cho bản thân nhất
chính là đám trí thức. Sự nhạy cảm khiến họ đau trước nỗi đau thiên hạ,
buồn trước nỗi buồn thiên hạ, thấy trước tai họa của bản thân cũng như
đất nước trước thiên hạ…Họ tự dằn vặt, đào bới cả trong quá khứ lẫn hiện
tại, thậm chí phấp phỏng cho tương lai. Lục tung các sự kiện, tìm mạch
nguồn bí mật của các sự kiện lịch sử chứ không dừng lại những gì ghi
trong sách vở, như những gì được (bắt) nghe. Mạch
nguồn này chính là cảm hứng để họ hiểu về lịch sử và giải mã lịch sử,
cho dù nhiều sự kiện đã bị bóp méo hay chép lại sai lệch. Những khoảng
trống của những câu trả lời như đầu bài viết không thể khuất phục hay
khiến họ bằng lòng mà chỉ càng kích thích họ suy nghĩ, đào bới, dằn
vặt…để bằng mọi giá có câu trả lời…Và khi họ tư duy theo mạch ngầm của
dòng chảy thời cuộc là họ đã nhập vào nguồn mạch bí mật của lịch sử. Dù
không được nói, được viết
sự thật thì nguồn mạch bí mật đó vẫn lưu giữ lại cho hậu thế cái nhìn
chân thực về lịch sử, chứ không phải là những hời hợt trên bề mặt. Hời
hợt thì dù “lộng giả thành chân” cũng chỉ được thời gian ngắn sẽ lụi tàn.
Mình chả bao giờ nhớ được
các sự kiện lịch sử, các triều đại một cách cụ thể, tỉ mỉ, nhưng cảm
xúc về sự kiện, về thời đại, về nhân vật lịch sử nào đó thì mãi mãi lưu
lại trong tình yêu, kí ức. Ví như rất nể sự đa mưu, trí túc của Trần Thủ
Độ. Rất yêu kính, trân trọng tinh thần nhập thế của Phật hoàng Trần
Nhân Tông. Gần đây các nhà sử học đặt nhà Nguyễn ở vị trí cao hơn ngoài
câu mình (và nhiều thế hệ học trò) đã từng nằm lòng để đi thi là “Nguyễn Ánh cõng rắn cắn gà nhà”
do công lao du nhập kỹ thuật tây phương và mở mang bờ cõi…Nhiều sự kiện
lịch sử cổ đại, nhất là cận đại sẽ phải viết lại để thay đổi cái nhìn
chân thực và nuôi cảm hứng với lịch sử dân tộc, thay vì áp đáo theo
chính trị. Cái nguồn mạch bí mật của lịch sử phải được khơi lại thì mới mong “dân ta phải thuộc sử ta, cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”…Còn hiện nay để đối phó với các cuộc thi môn lịch sử thì đám học trò bảo nhau: “dân ta phải biết sử ta, nếu mà không biết thì tra google”. Phải là cảm hứng thì mới nuôi được ngọn
lửa tình yêu. Chỉ có tình yêu mới khiến người ta nhớ, trân trọng, lưu
giữ vào kí ức… Mà để có cảm hứng thì phải bắt đầu từ sự chân thực, minh
bạch, tôn trọng chân lý, khoa học…
Cái
đám trí thức dù phải chịu nhiều đau khổ, tai họa, thiệt thòi thì cứ
nhất định muốn giữ lấy khả năng nhạy cảm, chứ quyết không chịu tư duy “ba xoa hai đập”. Đôi lúc quá mệt mỏi có thể họ ngửa mặt lên trời than rằng, chỉ muốn được
như anh nông dân, ngày vui vẻ cày xong thửa ruộng, tối về lòng nhẹ khỏe
ôm vợ (chồng) ngáy vang đến sáng. Hihi…Nhưng giờ chính người nông dân
cũng bắt đầu tự chuốc lấy khả năng đau khổ cho mình bởi sự nhạy cảm: họ
đã nghe được tiếng thầm thì khốn khổ của mảnh đất
tổ tiên sinh sống bao đời đang trong cơn vật vã. Cảm hứng bi kịch là
dòng sữa nuôi nguồn mạch bí mật để lịch sử hiển hiện như đã là, đang là…, chứ không thể như ai đó bắt buộc “phải là như thế này”.
Con
sông bị nắn dòng chảy sẽ tích góp tai họa khủng khiếp phá hủy thiên
nhiên. Con sông lịch sử bị bóp méo, thay dòng sẽ phá hủy tâm thức Việt.
Thảm họa đó đã diễn ra, đang hiển lộ trong đời sống hàng ngày và sẽ trút nỗi oán giận trong tương lai không xa…Có thể học sinh nhiều nước cũng ít người yêu thích môn lịch sử, nhưng tâm thức họ không bị tổn thương, tàn tật, có chăng chỉ là sự thiếu hụt về kiến thức. Đây là sự khác biệt duy nhất và nguy hiểm. Không thể như Bộ trưởng Bộ GDĐT Phạm Vũ Luận phát biểu khi biết điểm thi môn lịch sử thấp thảm hại: "vấn
đề của thời đại, là chuyện của thời đại, của thế hệ này, do cách mạng
khoa học-công nghệ.., và cũng đừng coi đó là thảm họa”. Giải cứu môn
lịch sử chính là giải cứu tâm hồn Việt. Muốn vậy thì không thể chính
trị hóa lịch sử như chính trị hóa mọi mặt đời sống. Hãy để cuộc sống và
dòng chảy lịch sử như NÓ ĐANG LÀ…
Mình thử “I Dreamed A Dream”
như bài hát của Susan Boyle ở nước Anh làm rưng rưng hàng tỷ con người.
Năm 20xx, sẽ có đề thi môn sử ở trường nào đó, vào kỳ thi nào đó, càng
sớm càng tốt: “Anh (hay chị) hãy viết về nguyên nhân, diễn biến và ý
nghĩa lịch sử của các cuộc biểu tình chống chủ nghĩa bành trướng Trung
Quốc năm 2011?”. Bạn có tin sẽ có nhiều điểm 10 không? Mình tin lắm lắm…Chỉ là một đề nho nhỏ trong vô vàn đề thi rất cần chạm đến sự thật.
Và sẽ có cuộc đối thoại trong tương lai:
-Bạn nên viết sự thật về cái đó.
-Vì sao?
-Vì đó là lịch sử.
-Nhưng nó rất phức tạp.
-Vậy mới cần phải viết ra để mọi người hiểu.
-Nhưng có vài vấn đề nhạy cảm…
-Thì hãy viết bằng trái tim nhạy cảm và lý trí tỉnh táo, chân thực.
…
“I Dreamed A Dream”…
No comments:
Post a Comment