The Wall Street Journal - Trong lúc Trung Quốc ngày càng gia tăng các mối đe dọa thì châu Á dĩ nhiên phải tìm cách xích lại gần hơn với Mỹ
Việt
Nam và Philippine đang tiếp tục bày tỏ sự tức giận ở mức vừa đủ trước
việc tàu chiến và máy bay của Trung Quốc đe dọa các lực lượng của họ và
các tàu đánh cá ở vùng biển tranh chấp ở Biển Hoa Nam.
Hai nước này đang
muốn Mỹ bày tỏ sự ủng hộ một cách dứt khoát hơn và một số chính trị gia
Mỹ muốn Mỹ hãy giúp hai nước này. Thượng Viện Mỹ hôm thứ Hai đã thông
qua một nghị quyết không mang tính ràng buộc tỏ ý lấy làm tiếc về những
hành động của Trung Quốc. Song Trung Quốc hầu như không chùn bước. Thứ
trưởng ngoại giao Trương Chí Quân [Cui Tiankai] tuần trước đã cảnh báo
rằng “các quốc gia riêng rẽ đang đùa với lửa và tôi hi vọng Mỹ đừng để
lửa bén vào mình.”
Ngoại trưởng
Hillary Clinton đang duy trì đường lối mà bà đã xác nhận hồi tháng 7 năm
ngoái tại Hà Nội: Mỹ không đứng về phe nào trong những tranh chấp lãnh
thổ, song Mỹ muốn đóng một vai trò trong việc giải quyết tranh chấp một
cách hòa bình do những lợi ích lớn hơn của Mỹ tại khu vực này và vì sự
ủng hộ của Mỹ đối với tự do hàng hải. Vào thời điểm đó thì đây là một
lập trường mạnh mẽ. Nhưng giờ đây khi Trung Quốc đang tiếp tục gia tăng
căng thẳng thì có lẽ đã đến lúc phải có điều gì đó mạnh mẽ hơn nữa.
Ngoại
trưởng của Philippine Albert del Rosario tuần trước đã có mặt tại
Washington để làm rõ Hiệp ước Phòng thủ chung giữa hai nước. Theo câu
chữ của bản hiệp ước này thì nếu Philippine bị tấn công thì Washington
chỉ có trách nhiệm “tư vấn” và “hành động để đối phó với những mối nguy
hiểm chung.” Trong mấy ngày qua báo chí của Philippine đã lùng sục tin
tức để đoán xem bà Clinton và đại sứ Mỹ tại Harry Thomas có khẳng định
chắc chắn hơn cam kết nói trên của Mỹ hay không.
Tin
tức có thật ấy là Philippine đang quay trở lại quỹ đạo của Mỹ. Ngay từ
hồi đầu năm nay, Manila có vẻ như đang ve vãn Bắc Kinh, chẳng hạn, bằng
việc dẫn độ các công dân Đài Loan về Trung Hoa đại lục mà không hề tham
vấn ý kiến của Đài Bắc, bằng cách đó gây ra một sự rạn nứt với một đối
tác thương mại lớn của mình. Người tiền nhiệm của ông Aquino là Gloria
Arroyo đã phá hỏng nỗ lực của các nước ASEAN muốn thương thuyết trên
danh nghĩa một khối về Biển Hoa Nam với Trung Quốc, thay vì thế
Philippine hồi cuối năm 2004 đã hoàn tất một thỏa thuận riêng [với Trung
Quốc] và hi sinh một số tranh chấp để xúc tiến việc thăm dò dầu mỏ
chung [với Trung Quốc]. Việc Philippine quay ngắt như hiện nay là hậu
quả của việc Trung Quốc tỏ ra quá ư liều lĩnh. Điều đặc biệt đáng báo
động là Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc dường như đang làm mưa làm
gió ở Biển Hoa Nam. Tàu của hải quân Trung Quốc đã tham dự vào các cuộc
đe dọa trong khi ấy thì các nhà ngoại giao Trung Quốc đưa ra những lời
bình luận mang tính hòa giải. Mặc dù còn quá sớm để nói rằng Bắc Kinh
đang giảm bớt biện pháp mang tính quân sự, song điều chắc chắn là Bắc
Kinh tập trung vào những gì đang diễn ra ở thủ đô của các nước ASEAN.
Mỹ
và các đồng minh trong khu vực này có hai mục tiêu chính. Thứ nhất là
nâng cấp bản Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Hoa Nam mà Trung Quốc
trước nay đều thường xuyên vi phạm, thành một bộ xứng xử nghiêm ngặt
hơn thể hiện đúng hiện trạng và cách để tàu và máy bay phải ứng xử để
tôn trọng bộ ứng xử đó. Bắc Kinh dường như đang khôi phục lại chính sách
“khẳng định từ từ ” theo đó Trung Quốc sẽ biến vùng biển này thành cái
hồ của Trung Quốc bằng sự đã rồi.
Mục
tiêu thứ hai là thuyết phục Trung Quốc giải thích rõ cơ sở của những
tuyên bố khẳng định chủ quyền của họ đối với những quần đảo và vùng nước
lân cận. Singapore, nước không có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc,
mới đây đã kêu gọi Bắc Kinh “làm rõ với mức độ chính xác hơn những tuyên
bố chủ quyền bởi lẽ sự nhập nhằng hiện nay đã lên tới mức gây ra những
nỗi lo lắng nghiêm trọng trong cộng đồng quốc tế các quốc gia có biển.”
Lời
kêu gọi này có ý nghĩa quan trọng bởi vì Bắc Kinh lâu nay đều tuyên bố
Biển Hoa Nam là “vùng nước lịch sử” của họ dường như dựa trên một tấm
bản đồ năm 1947 cho thấy một đường đứt đoạn hình chữ U chiếm gần 90%
Biển Hoa Nam, kể cả những vùng nước gần bờ của các quốc gia khác. Luật
dựa vào phong tục tập quán [customary law] mà Trung Quốc đã ký kết thông
qua hiệp ước về Luật Biển không công nhận những tuyên bố mang tính bành
trướng như vậy. Thế nhưng lập trường của Trung Quốc chỉ có thể phải
chịu phục tùng sự kiểm tra nghiêm ngặt khi mà Trung Quốc phát biểu lập
trường của họ một cách dứt khoát.
Không
nghi ngờ gì nữa Bắc Kinh sẽ muốn tránh điều đó. Từ trước đến nay Bắc
Kinh đều ưu tiên đàm phán trên cơ sở song phương với từng nước láng
giềng ở Đông Nam Á để có thể áp đặt bằng sức nặng kinh tế và quân sự
trội hơn. Hiệp hội các nước Đông Nam Á đã từng có thành công ngắn ngủi
trong việc đưa Trung Quốc ngồi vào đàm phán nghiêm túc hồi đầu những năm
2000, cho tới khi Philippine bỏ chạy.
Giờ
đây khi mà ASEAN lại đang đoàn kết trở lại thì sự can thiệp của Mỹ
trong vấn đề tranh chấp là yếu tố có tác dụng đòn bẩy cho các cuộc đàm
phán. Nếu Trung Quốc cứ tiếp tục rao giảng hòa bình trong khi quân đội
của họ quấy rối tàu của các nước khác, khi ấy các nước ASEAN sẽ buộc
phải thắt chặt những thỏa thuận an ninh với Mỹ. Một số chỉ dấu tương đối
rõ ràng từ Washington rằng Mỹ sẽ là một đối tác tự nguyện có lẽ sẽ
khiến cho Bắc Kinh phải nghĩ lại để cho các nhà lãnh đạo dân sự của nước
này cần phải kiềm chế giới quân sự và đưa sự tranh chấp trở lại con
đường giải quyết bằng đàm phán.
Người dịch: Hiền Ba
Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2011
Ảnh: Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario
No comments:
Post a Comment