Bà Jackie Bông-Wright nói về vụ ám sát GS Bông

GS Nguyễn Văn bông
 (1929-1971)

LTS: Nhân ngày 30/4/2011, báo chí Việt Nam có đăng lại thành tích ám sát Giáo sư (GS) Nguyễn Văn Bông 40 năm trước của 2 biệt động Sài Gòn là Vũ Quang Hùng và Lê Văn Châu. Ông Hùng sau này trở thành nhà báo, từng giữ chức phó Tổng biên tập báo Công an Tp. HCM chính là tác giả của bài viết “Tôi ám sát người sắp là thủ tướng Sài Gòn“. Trong bối cảnh chống khủng bố, Mỹ mở chiến dịch tiêu diệt Bin Laden bài báo bị một số diễn đàn “lề trái” cho là “phản cảm”, “khó nuốt”.

Đàn Chim Việt đã có cuộc phỏng vấn với bà Lê Thị Thu Vân, vợ góa GS Bông. Sau năm 1975 bà tái giá với một nhà ngoại giao Hoa Kỳ là Lacy Wright và lấy tên là Jackie Bong- Wright.

Mạc Việt Hồng (MVH): Thưa bà, vừa rồi, nhân kỉ niệm 36 năm ngày “giải phóng miền Nam”, thống nhất đất nước, một vài tờ báo đã đăng lại vụ ám sát Giáo sư Nguyễn Văn Bông, bà có đọc những bài báo này không và các chi tiết trong đó có gì khác so với những điều bà đã biết từ trước tới nay?

Bà Jackie Bong- Wright (JBW): Đây là lần thứ nhì ông Vũ Quang Hùng viết bài báo kể lại những chi tiết hào hùng do ông dàn dựng và chủ mưu để ám sát GS Nguyễn Văn Bông. Lần đầu tiên ông kể lại trên một tờ báo Sài Gòn cách đây 12 năm. Việc làm có kế hoạch chặt chẽ của một tổ chức chuyên môn thực hiện ám sát theo lệnh Hà Nội cho thấy đây là một âm mưu có tính toán tinh vi. Cách đây hơn 2 năm tôi có dịp gặp và phỏng vấn luật sư Phạm Văn Hùng ở San Jose, người đã bênh vực cho anh Vũ Quang Hùng. Luật sư kể lại cho tôi biết những lời biện hộ nào mà ông đã xin Tóa án tha cho những kẻ sát nhân, nhưng cảnh sát VNCH có bằng cớ nên 2 anh Hùng, Châu và đồng bọn phải đi tù.

MVH: Cũng có một số phản ứng, nhất là trên các trang ‘lề trái’ cho rằng việc đăng tải theo kiểu ca ngợi chiến công của những kẻ đánh bom này thật là phản cảm và khó nuốt trong bối cảnh chống khủng bố hiện nay, ý kiến của bà như thế nào?

JBW: Ở một số quốc gia hải ngoại và cộng đồng người Việt tại Mỹ, Tây Âu… họ đau buồn tưởng niệm tháng Tư đen vì CS không tôn trọng những khế ước quốc tế đã ký kết trong hiệp định Paris năm 1973. Họ còn lường gạt tất cả để chiếm đánh miền Nam và nhuộm đỏ cả 2 miền Nam bắc theo chủ nghĩa CS. Họ cũng trả thù và giam giữ hàng trăm ngàn người trong các trại học tập cải tạo, giết chết không biết bao nhiêu mạng người. Nay họ lại tuyên dương công trạng những kẻ sát nhân, khủng bố giết hại dân lành. Họ còn nhân đó khen tặng những kẻ khủng bố, thật là một việc làm thất nhân tâm. Tôi đau buồn trước chính sách vô luân lý, vô đạo đức này.

MVH: Có thể nói quan niệm về khủng bố đã thay đổi theo thời gian. Ở vào thời điểm Giáo sư Bông bị ám sát, trên thế giới cũng xảy ra nhiều vụ tương tự, như vụ ám sát Tổng thống Kennedy hay vụ ám sát gia đình Tổng thống Ngô Đình Diệm v.v. và Việt Nam khi đó đang trong tình trạng chiến tranh, vậy có nên có cái nhìn thích hợp hơn trong bối cảnh như vậy?

JBW: Từ cổ đến kim, việc sát hại, ám sát các nhân vật khác tư tưởng, khác đường lối, khác nếp sống với mình đã được áp dụng từ thời đóng đinh chúa Giê- su, hay đâm dao vào nhà lãnh đạo Caesar… rồi tới việc giết hại TT Ngô Đình Diệm, Kennedy. Cho tới nay cái vòng luẩn quẩn đó vẫn tiếp tục, có điều các cuộc ám sát khủng bố được thực hiện một cách tinh vi hơn. Không phải trong bối cảnh chiến tranh mới có việc ám sát lãnh tụ của một đảng hay một chính quyền nào đó. Lòng hận thù, ganh tị, gian ác là nguyên nhân cơ bản. Trong bối cảnh nào, đây cũng là việc dùng bạo lực giết hại người khác.

MVH: Khi vụ ám sát xảy ra bà và các con đang ở đâu và cuộc sống tiếp theo sau đó diễn ra như thế nào?

JBW: Khi vụ ám sát GS Bông xảy ra cách đây 40 năm thì tôi 30 tuổi và có 3 con, 2 cháu 6 tuổi (sinh đôi) và 1 cháu 4 tuổi. Tôi dọn ra khỏi ngôi nhà mà chính phủ cấp cho rồi về ở với mẹ tôi. Tôi cũng đưa mẹ GS Bông và 2 em cùng mẹ khác cha của GS Bông về sống chung với chúng tôi. Tôi không còn đi dậy Pháp văn như 4 năm trước đó mà chuyển sang làm Giám đốc Văn hóa hội Việt- Mỹ để tổ chức các cuộc hội thảo, các buổi thuyết trình, các cuộc triển lãm tranh và ảnh, các buổi trình diễn văn hóa nghệ thuật.

Từ đó tôi bắt đầu tranh đấu cho các quyền của nữ lao động như tiền lương, quyền nghỉ nhiều hơn sau khi sanh con. Tôi cũng tranh đấu với quốc hội của VNCH để thay đổi một đạo luật có từ thời Pháp thuộc. Vì thế mà năm 1974 đạo luật được thông qua cho phép phụ nữ được áp dụng các biện pháp ngừa thai và có quyền quyết định thời gian cũng như số lần sinh nở. Nhưng tôi chống lại việc phá thai.

MVH: Trong bài báo kể trên, phía cộng sản đưa ra lý do ám sát Giáo sư Bông vì ông là một trí thức có uy tín và có thể trở thành thủ tướng dân sự của VNCH và điều này gây khó khăn cho ‘cách mạng’ nên họ loại bỏ ông? Bà có biết chuyện ông sắp thành thủ tướng và có cảm nhận thấy những nguy hiểm với gia đình mình không?

JBW: Sau khi Ngoại trưởng Henry Kissinger thăm viếng Việt Nam lần đầu tiên và gặp GS Bông thì báo chí cũng như chánh trị gia đều ủng hộ GS Bông, một nhà trí thức trong sạch, chống tham nhũng, bất công, một người yêu nước chống cộng lên làm thủ tướng để thay đổi guồng máy, làm quốc gia dân chủ và nhân quyền hơn.

Vì thế mà CS phải thủ tiêu bằng được nếu không thì “cách mạng” của họ không thành công được vì GS Bông sẽ được lòng của dân chúng. Một ngày sau khi SG Bông chấp nhận làm thủ tướng thì nhóm T4 của Vũ Quang Hùng ra tay ám sát để loại đi một đối thủ mà họ khó có khả năng chống lại nổi. Trước đó, tôi cũng nhận được những cú điện thoại hăm dọa và bản thân GS cũng đã một lần bị ám sát hụt tại trường Hành Chánh Quốc Gia năm 1968.

MVH: Trong bài viết của ông Nguyễn Văn Tuấn liên quan tới sự việc này, ông Tuấn nói, bà đã tố cáo ông Trần Thiện Khiêm, người sau này làm thủ tướng là thủ phạm giết hại ông nhà, vậy điều này có đúng không, thưa bà?

JBW: Trong lúc đang tang gia bối rối thì có 2 nhà báo đến phỏng vấn tôi. Tôi có nói rằng, tôi không biết ai đã giết hại chồng tôi vì không có bằng chứng gì cả. Sau đó thì có vài tờ báo ở Sài Gòn cho là tôi tố cáo phe quốc gia và thủ tướng Trần Thiện Khiêm giết hại chồng tôi. Tôi đã xin quý vị đó đưa ra bằng cớ hay là CS muốn gieo vào đầu những người miền Nam tư tưởng lệch lạc để tiếp tục chia rẽ.

MVH: Bà có viết một cuốn hồi ký, “Autumn Cloud, From Vietnamese War Widow to American Activist”, rất tiếc tôi chưa hân hạnh được đọc cuốn sách này, nên xin hỏi, vụ ám sát chiếm vị trí ra sao trong cuốn hồi ký của bà?

JBW: Trong cuốn hồi ký “Mây Mùa Thu” được xuất bản năm 2001, có chương IV là “Ám sát và cảnh góa bụa“. Ở chương này, tôi có kể từ năm 1963, sau khi tôi đi du học ở Pháp về và bắt đầu cuộc sống chung với GS Bông (tr 121) và sau đó là vụ ám sát (tr 148-156). Tôi có kể về những cương lĩnh và hoạt động của GS Bông để đi tới việc thành lập Phong trào Quốc gia Cấp tiến đối lập với chính phủ của TT Nguyễn Văn Thiệu mà vẫn giữ vững lập trường chống cộng và chống tham nhũng. Sau đó tôi có kể những ai có thể đã giết GS Bông và kết luận rằng đó là việc làm của CS.

MVH: Vụ ám sát chắc chắn đã tác động lớn tới cuộc đời của bà và các con nhưng có phải vì nó mà bà trở thành người hoạt động xã hội và tranh đấu cho nhân quyền ở Việt Nam?

JBW: Chắc chắn vụ ám sát đã tác động mạnh tới cuộc đời của tôi. Mất chồng, miền Nam bị cưỡng chiếm, mất tất cả sự nghiệp và phải làm lại cuộc đời ở tuổi 35 trên mảnh đất Hoa Kỳ. Điều đó làm tôi thấy phải tranh đấu gấp bội hơn khi còn ở Việt Nam. Có những người bị bệnh tới đứt mạch máu hay tâm thần nhưng tôi không trốn được cuộc đời vì còn các con nhỏ dại nên phải sống vì tương lai của các cháu.

Vì thế tôi phải vượt qua tất cả khó khăn và tìm giải pháp tranh đấu không những cho tôi và gia đình mà còn cho xã hội tôi đang sinh sống. Tôi tiếp tục con đường GS Bông đã vạch ra, tôi giúp định cư những thuyền nhân tỵ nạn, giúp họ có công ăn việc làm ổn định. Sau đó, tôi muốn họ có tiếng nói và sức mạnh với chánh quyền và quốc hội Hoa Kỳ để họ bênh vực cho những người dân thấp cổ bé họng ở Việt Nam.

Tôi cũng bênh vực cho những nữ công nhân xuất khẩu lao động của VN để họ không bị bóc lột và tham gia những chương trình giúp trẻ em được giáo dục tối thiểu để tránh bị buôn bán ra nước ngoài làm nô lệ. Tôi chỉ là giọt nước trong mênh mông mà thôi. Nhưng nếu có cả trăm triệu giọt nước cùng hợp sức thì sẽ thành một biển cả bao la để thay đổi chế độ hiện nay ở Việt Nam.

MVH: Kể từ năm 1975 bà và các con có về thăm Việt Nam không? Ai là người hương khói và chăm sóc mộ phần cho cố Giáo sư Bông?

JBW: Các con tôi có về thăm mồ mả và quê hương. Còn tôi chỉ về Việt Nam khi nào tôi bỏ được một lá phiếu tự do, có tính dân chủ để chọn người tài giỏi lãnh đạo đất nước.

Ở Việt Nam tôi có nhờ một người cháu họ nhang đèn trong chùa cho di cốt của GS Bông cho tới năm 2005. Sau đó tôi nhờ bà chị thứ tám của tôi về VN đưa di cốt của GS Bông sang Hoa Kỳ. Gia đình chúng tôi cùng hội Cựu sinh viên trường Hành Chánh Quốc Gia miền Đông Hoa Kỳ đã mời hơn 200 người đại diện cho các hội đoàn và bạn bè tham dự lễ An vị của GS Bông tại nghĩa trang Phật Giáo ở Falls Church, Virginia. Từ đó tôi và các con chăm sóc hương khói vì chúng tôi sống gần đó.

MVH: Khi bà tái giá với tên Mỹ là “Jackie” và họ chồng là “Wright”, bà đã bỏ hết họ tên của mình “Lê Thị Thu Vân” nhưng vì sao bà lại lấy thêm chữ “Bông”? Vừa rồi trên mạng có một cuộc tranh cãi và có người cho rằng, bà làm vậy để gắn tên tuổi của mình với người chồng nổi tiếng một thời, bà nghĩ sao?

JBW: Trước hết, việc tôi còn giữ tên Bông ghép vào với tên của chồng tôi hiện nay là quyền cá nhân của tôi, xin tất cả mọi người hãy tôn trọng. Đó là quyền tối thiểu của một người trong xã hội dân chủ.

Hai nữa, trong cuốn hồi ký “Mây Mùa Thu” tôi có viết rõ tại sao những người bạn Mỹ ở Việt Nam từ thập niên 1960 tới 1975 thường gọi tôi là Jackie Bông. Vì họ không muốn khách sáo phải xưng hô là “Mrs. Nguyen Van Bong” hay “Mrs. Bong”.

Ba nữa là sau khi qua định cư tại Hoa Kỳ năm 1975, thì ông bà Sandy McDonnell, Chủ Tịch McDonnell Douglas Aircraft, người bảo trợ đầu tiên của tôi chọn tên Mỹ cho các con của tôi để chúng đi học. Tên Mỹ dễ kêu hơn tên Việt dài và khó đọc cho người Mỹ. Chính ông Đại sứ Ellsworth Bunker, người bảo trợ của chúng tôi tại Hoa Thịnh Đốn đưa ra ý kiến đổi tên luôn cho tất cả 4 mẹ con tại Tòa án ở Virginia. Vì thế, tên tôi lúc đó được đổi thành Jackie (first name) va Bong (family name).

Thứ tư, sau này khi tôi tái giá với ông xã tôi là Lacy Wright, người vẫn quen gọi tôi là Jackie Bong từ ngày còn ở Việt Nam đã cho phép tôi giữ lại chữ “Bông” và ghép vào tên “Wright”. Nếu ông xã không chịu thì tôi cũng đâu có làm được. Vậy là tôi dùng tên Jackie Bong-Wright từ khi chúng tôi cưới nhau đã 36 năm qua. Người Việt thường gọi tôi là “Jackie Bong”, còn người ngoại quốc thì biết tôi “Jackie Bong-Wright”. Nếu có ai khó chịu với cái tên này thì xin quý vị đó vui lòng “tha” cho tôi để tôi được dùng cái tên quen thuộc đã trở thành “bản sắc” của mình.

MVH: Xin được hỏi một câu mang tính giả định, nếu bà gặp lại 2 người đã ám sát chồng bà là Vũ Quang Hùng và Lê Văn Châu thì bà sẽ nói gì với họ, liệu bà có tha thứ cho họ không?

JBW: Nếu tôi gặp lại anh Vũ Quang Hùng và Lê Văn Châu, 2 người đã ám sát GS Bông thì tôi cũng vẫn giữ lập trường như xưa, khi còn ở Việt Nam là tôi sẽ tha thứ và cầu nguyện cho 2 người này cũng như “bề trên” của họ là đảng CSVN. Những cuộc ám sát đã làm nhiều người phía VNCH chết oan. Tôi chỉ mong sao những người có trách nhiệm lãnh đạo quốc gia sớm mở mắt, mở đầu óc, mở tấm lòng vị tha, thay đổi như thế nào để dân chúng được những quyền sống tối thiểu của con người và quốc gia được thực sự phát triển, 87 triệu người dân được yên lành.

© Jackie Bong- Wright

© Đàn Chim Việt