Nguyễn Xuân Nghĩa
- Ðúng ba năm sau ngày sụp đổ của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers (15
Tháng Chín 2008, biến cố châm ngòi cho vụ khủng hoảng tài chánh tại Hoa
Kỳ), một thầy lang Mỹ đã bốc thuốc cấp cứu con bệnh được mời qua ngó vào
giường bệnh của đồng Euro Âu Châu.
Năm
2008, ông Timothy Geithner còn là thống đốc Ngân Hàng Dự Trữ New York,
cơ chế điều tiết luồng giao dịch của Wall Street, một trung tâm tài
chánh mắc bệnh với hàng loạt tổ hợp lớn nhất bị vỡ nợ dây chuyền. Cùng
chủ tịch hệ thống Dự Trữ Liên Bang Ben Bernanke (Ngân Hàng Trung Ương)
và Tổng Trưởng Ngân Khố Hank Paulson, năm ấy, Thống Ðốc Geithner trực
tiếp đối phó với vụ khủng hoảng. Sau cuộc bầu cử năm 2008, ông được Tổng
thống tân cử Barack Obama bổ nhiệm làm tổng trưởng Ngân Khố Hoa Kỳ, với
chức năng của một tổng trưởng Tài Chánh như tại các nước khác.
Timothy Geithner
Thứ
Sáu 16, ông Geithner dự hội nghị của 27 tổng trưởng Tài Chánh Âu Châu
để góp ý về giải pháp khai thông vụ khủng hoảng của đồng Euro. Biến cố
này đáng chú ý vì là lần đầu tiên mà một thầy lang Mỹ được mời qua bàn
chuyện Euro, khi đồng tiền này được lập ra chính là để… cạnh tranh với
Mỹ kim. Và khi Liên Hiệp Âu Châu – cùng 17 thành viên của khối Euro –
cùng hiểu ra là cuộc khủng hoảng tài chánh Âu Châu có những nguyên nhân
nội tại, chứ không đơn thuần là một vụ lây lan nhiễm bệnh từ Hoa Kỳ.
Trước
khi đến Ba Lan dự một ngày trong hai ngày hội nghị, ông Geithner hiển
nhiên có biết một việc rất nhỏ mà lớn tại một xứ có vị trí trọng yếu dù
bé tí xíu tại Âu Châu.
Thủ
tướng Bỉ, ông Yves Leterne, thông báo sẽ từ chức sau khi tạm xử lý công
vụ trong hơn một năm. Chuyện Bỉ bị khủng hoảng – Thủ tướng phải xử lý
thường vụ trong 458 ngày mà chưa có nội các mới – phần nào giải thích
những hoạn nạn của Âu Châu, từ tiền tệ, kinh tế đến chính trị, không chỉ
vì gánh nặng công trái lên tới gần 500 tỷ Mỹ kim (360 tỷ Euro), bằng
90% Tổng sản lượng – và còn cao hơn tình trạng nguy ngập của xứ Bồ Ðào
Nha. Chuyện quá dài trong một bài viết có hạn.
Bỉ
nằm vào vị trí chiến lược, có 11 triệu dân sống chung từ thời “lập
quốc” hơn trăm năm trước vì/nhờ quyết định của bốn nước Âu Châu là Anh,
Ðức, Hòa Lan và Pháp. Sở dĩ sống chung vì là hai khối dân khác biệt, gồm
có gần 60% dân số là Flemish ở miền Bắc là những người sống, suy nghĩ
và ăn nói như dân Hòa Lan, khác hẳn dân Walloon (hơn 32%) tại miền Nam
thì giống Pháp như hai giọt nước.
Vì
nằm trên khu vực gọi là bình nguyên miền Bắc của Âu Châu, địa bàn của
những trận chiến khốc liệt, nước Bỉ trở thành giải pháp tương nhượng của
ngần ấy quốc gia liên hệ, một vùng trái độn. Bên trong, hai sắc dân
chính thì nhìn về hai hướng và lập ra rất nhiều chính đảng để trong
tương nhượng không có quá nhiều nhượng bộ! Mâu thuẫn Flemish-Walloon
(hay Flamand và Wallon theo Pháp ngữ) là chuyện thường trực và cũng là
lý do giải thích khủng hoảng chính trị của Bỉ, nơi các cường quốc Âu
Châu đặt văn phòng nói chuyện điều hợp và thống nhất.
Ngày
nay, giải pháp tạm thỏa đáng ấy có thể là một biểu hiện của cả khối Âu
Châu vì ngần ấy quốc gia đều sống chung mà nhiều khi cứ nghĩ riêng – và
bảo nhau không được! Khi đồng tiền được hồ hởi thống nhất trong một cơ
chế chính trị chưa thống nhất – Liên Bang Âu Châu như Liên Bang Hoa Kỳ
chỉ là giấc mơ – người ta gặp vấn đề.
Ðấy
là một nguyên nhân căn bản nhất của vụ khủng hoảng tài chánh và tiền tệ
ngày nay. Nền kinh tế nào cũng có thể gặp chu kỳ thăng giáng đi cùng
hậu quả tài chánh và ngân hàng… Từ 10 năm nay, loại vấn đề ấy lây lan và
chồng chéo với nhau qua những phản ứng ly tâm về chính trị mà khuếch
đại về kinh tế.
Sau
khi Geithner dự hội nghị tại Ba Lan, phản ứng chung của các thầy lang
tài chánh Âu Châu là hoài nghi cách chẩn bệnh, kê toa và bốc thuốc của
ông thầy Mỹ. Hẹp hòi thì có thể là câu hỏi đầy mặc cảm, như “tư cách
gì?” Hoa Kỳ cũng là một con bệnh kinh tế mà!
Thực tế thì ta nên thông cảm vì kinh tế cũng là chính trị.
Tại
Hoa Kỳ, tổng trưởng Ngân Khố là chuyên gia được chỉ định vào chức vụ
chuyên môn vì lý do chính trị của đảng cầm quyền, với sự đồng ý của Quốc
Hội. Trong vị trí ấy, ông không có toàn quyền hành động. Riêng trong
lãnh vực tài chánh và ngân hàng thì phải thường xuyên phối hợp với chủ
tịch Ngân Hàng Trung Ương và chủ tịch Quỹ Bảo Hiểm Ký Thác Federal
Deposit Insurance Corporation (FDIC) là hai người điều khiển hai định
chế phi chính trị, độc lập.
Nhưng
cũng do chức năng kỳ lạ này – kỳ lạ dưới con mắt của các thầy lang Âu
Châu – Tổng trưởng Ngân Khố Mỹ là người nắm vững tình hình thực tế của
thị trường để có khả năng ứng xử với biến động. Một thầy lang chuyên trị
về các trường hợp cấp tính nguy ngập. Nếu muốn biết về bệnh tình và các
biện pháp chữa chạy, ông ta hay bà ta có thể điện thoại hoặc… bằng qua
đường nói chuyện với các viên chức độc lập kể trên.
Tại
Âu Châu, thầy lang mà có trách nhiệm đó phải liên lạc với 27 cơ quan
hữu trách về ngân hàng (27 ngân hàng trung ương của thành viên Liên Âu,
chưa kể Ngân Hàng Trung Ương Âu Châu ECB, định chế có trách nhiệm mà vô
thẩm quyền vì dễ bị phủ quyết) và hơn một chục cơ quan tiền tệ. Nếu cần
tung tiền để cấp cứu các ngân hàng lâm nạn – như hiện nay – thì phải
tham khảo ý kiến của ba chục cơ quan khác.
Chỉ
nội việc thảo luận và đề nghị phương thuốc, người ta mất nhiều tuần nói
chuyện khẩn, và thương thuyết với hàng trăm chuyên gia, qua ba bốn lớp
thông ngôn, trước khi có giải pháp cấp bách. Toa thuốc cấp bách đó còn
phải thông qua Quốc Hội, và được sự đồng ý của dư luận, trước khi được
phê chuẩn và áp dụng.
Sau
nhiều năm bị thị trường tác động mỗi ngày, hàng giờ, ngày 22 Tháng Bảy,
các nước Âu Châu đã đạt một chương trình chuộc nợ. Ðến khi kho thuốc
đồng ý cho xuất kho thì bệnh tình đã qua thời kỳ nguy ngập hơn, nên đòi
hỏi một đợt chẩn đoán và chữa chạy khác.
Trong
khi ấy, các thầy lang Âu Châu có khi lại… thất cử. Nội các thành hình
sau bầu cử sẽ mất thời gian tìm người, học việc và khoác áo đi chữa
bệnh. Mà vì phòng hồi sinh không có người trực, họ mong là không gặp
nhau tại nhà xác.
Hoa
Kỳ là nơi mà sinh hoạt dân chủ bày ra khối chuyện tèm lem khật khùng.
Nhưng khi hữu sự – như trong vụ Lehman Brothers, AIG, Fannie Mae,
Freddie Mac, v.v… bị vỡ nợ và cần cấp cứu – các định chế hữu trách lập
tức ra tay. Khỏi xin phép ai, Ngân Hàng Trung Ương bơm tiền với lãi suất
rẻ để các ngân hàng – kể cả ngoại quốc bị lây bệnh – tránh cơn chấn
động làm tê liệt cả nền kinh tế.
Chỉ
vì thầy lang Mỹ có thẩm quyền và khả năng châm thuốc – mua thời gian –
để dù bệnh chưa giảm thì vẫn khó phát tác, rồi thị trường tự hàn gắn
lấy. Chưa chắc là họ giỏi hơn đồng viện Âu Châu nhưng có một hệ thống
linh động và thống nhất.
Âu
Châu thì chưa. Trong khi chờ đợi một Hiến Pháp mới và nhiều hiến chương
tài chánh khác, thầy lang có thể xé con bệnh làm nhiều mảnh. May là họ
chưa múa dao và mổ nhau như trong quá khứ.
Nguyễn Xuân Nghĩa
No comments:
Post a Comment