Trọng Nghĩa (RFI) - Vào
hôm qua, 25/08/2011, WikiLeaks đã công bố gần 3000 bức điện mật của
ngành ngoại giao Mỹ liên quan đến Việt Nam mà họ đã thu thập được. Nội
dung các bức điện này có thể được xem là một biên niên sử thu nhỏ và rất
cục bộ về quan hệ Mỹ - Việt, trong đó quan hệ tay ba Hoa Kỳ, Trung Quốc
và Việt Nam khá được chú ý trong những năm gần đây.
Một cách cụ thể, WikiLeaks đã
công bố toàn văn các bức điện chủ yếu đánh đi từ Đại sứ quán Mỹ tại Hà
Nội và Lãnh sự quán Mỹ tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng cũng có thêm một
số tài liệu từ nơi khác như Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Phnom Penh, ở Bắc Kinh
hoặc lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô (Trung Quốc)...
Trong số các tài liệu được
WikiLeaks công bố lần này, bức điện xưa nhất được viết vào ngày
25/04/2000, do Sứ quán My ở Hà Nội gởi đi nói về chuyến đi thăm Nam Định
của đại sứ Mỹ thời ấy. Còn bức điện gần đây nhất được soạn thảo ngày
26/02/2010, đề cập đến 2 trường hợp người bị nhiễm virus cúm gia cầm.
Từ năm ngoái, khi WikiLeaks bắt
đầu tiết lộ các bức điện mật của ngành ngoại giao Mỹ, mới chỉ có một vài
bức có liên quan đến Việt Nam, chẳng hạn như công điện ngày 10/09/2009 -
bàn về những người có thể được Đại hội Đảng Cộng sản đầu năm 2011 bầu
lên lãnh đạo Việt Nam - hay tài liệu gởi về Bộ ngoại giao Mỹ ngày
20/01/2010 giải thích vì sao phái bộ Hoa Kỳ tại Việt Nam cho rằng không
nên xếp Việt Nam trở lại danh sách đen của các nước vi phạm quyền tự do
tôn giáo CPC.
Lần này là cả ngàn bức điện được
công bố, liệt kê trong tổng cộng 55 trang, mỗi trang gồm 50 tài liệu.
Nội dung rất đa dạng, đề cập đến mọi vấn đề, từ kinh tế, xã hội, cho đến
ngoại giao, nhân quyền hay quan hệ Việt - Mỹ. Nhiều sự kiện nóng bỏng
đã được tường trình và phân tích, như chiến dịch xua đuổi các tăng ni
Làng Hồng thuộc Tu viện Bát Nhã ở Lâm Đồng năm 2009, hay việc ban hành
nghị định 97, cũng vào năm 2009, tiến tới vụ Viện Nghiên cứu Phát triển
IDS mà Tiến sĩ Nguyễn Quang A làm chủ tịch phải tự giải tán.
Quan hệ tay ba Việt Nam, Trung
Quốc, và Hoa Kỳ lẽ dĩ nhiên đã được các nhà ngoại giao Mỹ tại hiện
trường nêu bật trong các bức điện gởi về nước với mục tiêu góp ý cho
chính sách mà Washington cần thúc đẩy với Hà Nội.
Trong bức điện gởi về Mỹ ngày
05/01/2010 chẳng hạn, nhằm cung cấp thông tin về quan điểm của Việt Nam
đối với Hoa Kỳ, chuẩn bị cho chuyến đi thăm của một phái đoàn Quốc hội
Mỹ do Thượng Nghị Sĩ Bond dẫn đầu, nguyên đại sứ Mỹ Michalak đã nhận
định rằng Trung Quốc và Hoa Kỳ là ưu tiên trong chính sách đối ngoại của
Việt Nam.
Theo bức điện này, Trung Quốc
vẫn là mối quan ngại chiến lược trọng yếu của Việt Nam. Hà Nội nhận thức
rất rõ thế mất cân bằng quyền lực của mình so với Bắc Kinh và luôn cảnh
giác tránh làm mích lòng nước láng giềng. Việt Nam, theo bức điện, cũng
không hề ảo tưởng rằng bằng cách nào đó, có thể dùng Hoa Kỳ, Nga, hay
Nhật Bản để "cân bằng" với Trung Quốc.
Ngoài ra, cũng theo bức điện,
Đảng Cộng sản Việt Nam không thể để cho dư luận trong nước trực diện
chống lại Trung Quốc vì sợ rằng nếu thả lỏng cho tinh thần dân tộc được
thể hiện, sau khi chĩa mũi dùi vào Trung Quốc, xu hướng dân tộc này có
thể dễ dàng quay trở lại công kích chính bản thân Đảng.
Chính vì thế mà Việt Nam tìm
cách duy trì một mối quan hệ thân hữu và ổn định nhất có thể được với
Trung Quốc, nhưng đồng thời thận trọng bồi dưỡng các quan hệ song phương
đa dạng, lồng các quan hệ này vào trong một khuôn khổ đa phương. Trong
bối cảnh đó, theo cựu đại sứ Mỹ tại Việt Nam, quan hệ song phương Việt
Nam Hoa Kỳ có vị trí rất tốt, cho dù Việt Nam vẫn thận trọng không muốn
thúc đẩy hợp tác với Mỹ đi quá xa, quá nhanh, sao cho khỏi đối kháng
Trung Quốc.
Căng thẳng gần đây tại Biển Đông
cũng được ông Michalak phân tích. Theo ông, tâm lý nghi kỵ Trung Quốc
vẫn nằm sâu trong tâm khảm của người Việt Nam, được hận thù lịch sử và
thái độ uất ức do tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông nuôi dưỡng.
Theo bức điện, Việt Nam đã rất
chú ý tới sự kiện Trung Quốc quấy rối tàu Impeccable của Mỹ vào tháng
03/2009, và có thể là điều đó đã khiến cho Bộ Quốc phòng Việt Nam quyết
định bay ra thăm tàu sân bay Stennis. Ngoài ra, buổi điều trần về Biển
Đông do Thượng nghị sĩ Jim Webb tổ chức hồi mùa hè cũng được Việt Nam
tiếp nhận tích cực.
Cựu đại sứ Mỹ đã nhắc lại chính
sách xuyên suốt của Mỹ là giữ trung lập trong cuộc tranh chấp chủ quyền
pháp lý giữa các nước ở Biển Đông, nhưng rất quan tâm đến việc duy trì
quyền tự do hàng hải, cũng như khả năng tiến hành các hoạt động hợp pháp
của tàu hải quân Hoa Kỳ trong vùng.
No comments:
Post a Comment