Những Việt kiều ăn xin trên vùng Biển Hồ Tonlé Sap
Khái
niệm của một Việt Kiều sống ở nước ngoài không phải là một tổng thể
thuần nhất mà nó rất phức tạp và tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố. Những khác
biệt, địa lý, kinh tế, tài chánh, văn hoá, tình trạng hội nhập đã tạo
nên nét đặc thù riêng của từng nhóm Việt Kiều của từng quốc gia, từng
nơi chốn mà họ chọn định cư.
Giai đoạn họ đi ra khỏi nước cũng làm nên
sự khác biệt nàỵ. Thí dụ người đi khoảng thời gian trước 1975, khác với
người đi sau. Người đi vào năm 1975 khác với thuyền nhân hay đường bộ và
không giống những người đi theo diện HO hay đoàn tụ gia đình. Cái khác
biệt nhất là tình trạng sống và mức sống kinh tế của họ.
Cũng
là người Việt mà Việt Kiều ở Úc, ở Mỹ, Âu châu, Đông Âu hay Đài Loan
lại hoàn toàn khác với một người Việt ở Campuchia. Ít nhất là vấn đề mức
sống và như vậy khi nhìn về Việt Kiều, chúng ta cần có một cái nhìn đa
diện cũng như một phong cách đối xử cho vừa công bằng vừa rõ ràng trên
nhiều mặt kinh tế, xã hội, giáo dục.
Hôm
nay tôi xin bàn tới những Việt kiều ở Campuchia. Dĩ nhiên những người
này rất khác với những người ở phương Tây và thậm chí khác cả những
người ở Đông nam Á như Hàn quốc, Đài Loan. Việt kiều ở Campuchia cũng có
cái khác biệt rõ rệt giữa những người qua lâu đời từ trước năm 75 và
người qua sau thời gian này. Nơi chốn định cư của họ ở đó, cũng khác như
nguồn gốc của những người Việt đi từ Quảng Ninh, Mống Cái hay từ Sài
Gòn hoặc miền Tây. Những người qua theo từng đợt, từng làng vì điều kiện
kinh tế khác với những người phụ nữ tình nguyện hay bị bắt qua đó làm
nô lệ tình dục, kể cả các em bé bị đưa sang vì tệ nạn ấu dâm.
Trong
chuyến viếng thăm Đế Thiên, Đế Thích ở Campuchia, tôi tình cờ chứng
kiến cuộc sống của một làng chài Việt Kiều ở vùng Biển Hồ. Nó đã gây cho
tôi một ấn tượng sâu đậm và từ đáy lòng tôi đã dấy lên một câu hỏi khó
lòng lý giải. Xin kể lại cho bạn đọc nghe và nếu có thể giải đáp dùm
tôi.
Tôi bắt đầu chuyến du hành vào
vùng Biển Hồ Tonlé Sap vào một ngày nóng oi nồng khủng khiếp. Tháng tư
là tháng nóng nhất của Campuchia và người dân ở đây phần lớn sống nhờ
vào những cơn mưa. Chúng tôi bắt đầu chuyến đi trên một con tàu có
khoảng độ 30 người chạy chầm chậm giữa dòng sông dẫn vào vùng Biển Hồ
rộng lớn. Tôi thấy một con chó mực bơi cùng vài đứa nhỏ hụp lặn tắm gần
bờ trong dòng nước đục ngầu màu đất sét. Gió mát thổi mơn man, xem ra cả
người và vật rất vui và hạnh phúc. Những người du khách trên các tàu
khác dơ tay vẫy chào chúng tôi. Khu vực Biển Hồ là nơi nhiều cá nhất
trên thế giới, trên đường đi tôi thấy những con cá lóc thật lớn, quẫy
đạp trên sóng nước.
Người hướng dẫn
viên đoàn du lịch đang nói thao thao bất tuyệt về lịch sử dòng Cửu Long
và vùng Biển Hồ Tonlé Sap, ông ta bỗng dừng lại khi thấy tàu đi ngang
những căn nhà sàn lụp xụp trên cao, hai bờ con sông dài dẫn vào vùng
nước mênh mang. Anh chỉ và nói nơi đó là nhà cư dân vùng này, trong đó
có cả người Campuchia và rất nhiều người Việt đã đến đây sinh sống từ
lâu, đời này qua đời khác. Phần lớn người Việt đều là những người nhập
cư lậu, không thẻ căn cước, khai sinh hay giấy tờ hợp pháp. Họ sinh sống
bằng nghề đánh cá nhưng chính quyền quy định chỉ cho đánh 6 tháng, còn 6
tháng phải nghỉ để cho thủy sản sinh sôi nên đời sống kinh tế rất chật
vật. Hơn nữa không giấy tờ tùy thân họ không thể lên bờ tìm việc làm
thêm, do đó cuộc sống càng khó khăn thêm. Nhìn những căn nhà vá chùm vá
đụp bằng tôn hay ván, không đồ đạc hay tài sản gì giá trị, cả đoàn du
lịch ai cũng chợt dấy lên một nỗi bùi ngùi thương cảm.
Khi
đóng thêm một khoản tiền ngoài quy định để tham quan vùng Biển Hồ này,
tôi không ngờ mình lại được thấy một vùng đất sống đặc biệt trong hành
trình di dân ra hải ngoại của dân tộc mình như vậy. Lúc tàu chúng tôi
bắt đầu ra đến vùng Biển Hồ sóng nước thênh thang trông không thấy bờ,
bác tài công tăng thêm vận tốc, tàu chạy nhanh hơn khiến nước dạt về hai
bên mạn tàu. Bỗng tôi phát hiện có một, hai rồi ba, bốn con thuyền nhỏ
đang chèo đuổi theo chúng tôi. Họ chạy song song cố ý để du khách thấy.
Rồi chung quanh tôi xuất hiện thật nhiều con nít, tôi ngạc nhiên con nít
ở đâu ra nhiều đến vậy? Tôi nghe được tiếng xin tiền vang lên từ dưới
nước. “Bác cho con tiền ăn cơm đi bác ơi”. “Cô ơi cô, cô cho tiền mua
sữa nuôi con đi cô” . “Cho con một ngàn đi bà, cho con một đô đi anh”
Người
đàn bà đen nhẻm trông lam lũ , vừa cho con bú, vừa chèo thuyền, vừa xin
tiền. Một đứa nhỏ cỡ hai tuổi đen đúa ở truồng, nằm cong queo phơi bụng
ngủ ngon lành trong lòng tàu, một bé gái khoảng ba bốn tuổi xoè bàn tay
bé xíu xin tiền du khách. Trên chiếc ghe khác, có một phụ nữ nheo nhóc
đội nón lá, tay chèo, tay bồng một bé trai khoảng 1 tuổi đang khóc oa
oa. Bà với lấy một con rắn hay con trăn gì đó vòng quanh cổ đứa bé cho
nó chơi. Con vật ngọ nguậy dưới bàn tay bóp chặt của thằng bé và thằng
bé nín khóc. Cả tàu chúng tôi trố mắt nhìn cảnh tượng thằng bé bóp cổ
con rắn còn sống như xem một trò ảo thuật. Bà mẹ bắt đầu cất tiếng xin
tiền. Tôi không dám có ý kiến gì nhiều về việc họ trưng bày những em bé
thơ ra trong những cảnh đói rách thương tâm để làm động lòng du khách.
Nhưng nó thật sự đánh đòn tâm lý vào trái tim mềm yếu, vào sự xót thương
đồng hương của chúng tôi. Chúng tôi bắt đầu móc bóp lấy tiền lẻ cho họ.
Tiếng
nói người hướng dẫn đoàn vang lên như một lời giải thích đúng lúc. Đời
sống văn hoá và dân trí người dân ở đây rất thấp, lại không có gì giải
trí nên họ chỉ biết ăn, đánh cá và sinh con thôi. Những gia đình có số
con trên 9, 10 đứa là chuyện thường. Chính phủ Campuchia có để tâm tới
và cử những phái đoàn tới chiếu phim, giảng dạy và giáo dục họ phương
pháp ngừa thai và hạn chế sinh đẻ. Bao cao su hay áo mưa được phát hôm
trước, hôm sau họ phát giác ra các em nhỏ lấy làm bong bóng thổi chơi.
Hỏi tại sao thì được cho biết người dân ở đây quan niệm giàu con chứ
không cần giàu của, con cái là của trời cho, nên ngừa làm gì. Thừa
hưởng một quan niệm “trời sinh, trời nuôi” của người bản xứ, đã đưa họ
đến tình cảnh đông con, mà càng đông con thì càng nghèo đến nỗi nhà trơ,
cửa trống, không tài sản, không đủ ăn. Các em gái lớn ở nhà nấu cơm và
đan lưới, còn các em trai lớn theo cha đi đánh cá. Các em nhỏ hơn theo
mẹ ăn xin hay tự bơi thuyền đi xin tiền du khách.
Bỗng
người lái tàu giật mình chửi lớn khi thấy một em bé chèo chiếc thau
nhôm đòi cặp vào tàu. Trời ơi chiếc thau quay vòng vòng mà em bé chèo
thật hay. Động cơ máy tàu tạo thành dòng nước xoáy xô mạnh làm chiếc
thau của em bé chao nhanh xém lật. Ai cũng giật mình kinh hãi cho em.
Trông thật là tội nghiệp.
Câu chuyện được tiếp tục với câu chuyện ngôi trường nổi giữa bốn bề sóng
nước. Anh Tour guide đến gần, nhờ tôi đi quyên tiền những người hảo tâm
trên tàu để giúp trường học. Anh nói lát nữa chúng ta sẽ ghé vào một
quán nước, gần một trường học nổi dựng nên do một số du khách nước ngoài
và những nhà từ thiện đóng góp. Dân ở đây tắm giặt, ăn uống và sinh
hoạt bằng nước Biển Hồ nên rất mất vệ sinh. Trẻ nhỏ thường ở trần, đi ăn
xin, sống thiếu thốn, không được cha mẹ cho đi học nên mù chữ. Một số
nhà hảo tâm đã tài trợ cất lên ngôi trường trên một nhà bè nổi. Các giáo
viên làm việc tự nguyện, không lãnh lương, dạy miễn phí cho khoảng 300
em. Các em được phát cơm, và giảng dạy chữ quốc ngữ cùng vệ sinh, đức
dục. Khi tàu ghé trường học, tôi thay mặt mọi người trao tất cả số tiền
cho anh giáo viên khoảng 30 tuổi đang dạy các em. Anh ngỏ lời cảm ơn,
nét mặt rất xúc động. Anh chỉ mấy nồi cơm rất to gần đấy bảo các em sắp
đến giờ cơm. Tôi thấy các em có khuôn mặt đẹp, rất sáng, trắng và sạch
hơn các em bé đã đi ăn xin khác. Khi tàu chúng tôi đi, các em giơ những
bàn tay nhỏ xíu vẫy chào.
Chúng
tôi rời tàu ra quán nước nổi để dùng giải khát. Lần này thì các em xin
ăn tràn lên quán nước đến gần bàn chúng tôi ngồi để xin tiền. Mọi người
lại cho và cho những gì có thể, đến khi không còn gì để cho nữa. Một em
bé gái độ 6, 7 tuổi ốm tong teo xách nách một đứa em trai khoảng một
tuổi còn xổ sữa mập mạp, trông còn to hơn cô chị, leo lên quán nước,
trong khi bà mẹ thì ngồi dưới thuyền. Em lại chỗ tôi xin tiền, cùng một
đám trẻ con. Tôi đem cho các em những đồng tiền Campuchia cuối còn lại.
Các em tranh giành nhau lấy tiền. Vì mắc bồng em nên em gái bị giật mất
tiền. Em gái ẵm em chợt khóc oà. Em tôi ngó thấy vội trao lon sữa đậu
nành của cô cho em. Em trở về con thuyền với bà mẹ, đặt đứa em xuống,
lấy chai sữa không của thằng bé mở nắp và đổ sữa đậu
nành
vào, rồi ôm em trai vào lòng và cho em bú. Nghĩa cử của em bé gái làm
ai cũng cảm động. Em được lon sữa không tự mình uống dù em ốm tong teo,
mà đem cho đứa em còn thơ của mình uống, thể hiện lòng hy sinh của một
người mẹ dù em còn tấm bé. Tình mẫu tử ẩn hiện đâu đó trong em như một
đoá hoa không màu mè càng không phải là một màn kịch trình diễn che đậy
để lấy nước mắt của người xem. Em bé Việt Nam ơi, tôi thấy em đẹp quá.
Quán
nước nổi là giao điểm cuối của cuộc du hành. Tàu chúng tôi từ từ rời
quán trở về bờ, để lại vùng Biển Hồ mênh mông những mảnh đời lênh đênh
có cuộc sống đong đưa theo sóng nước. Trên đường về, đầu óc tôi cứ miên
man những cảm nghĩ, những tư duy không dứt. Trong đầu tôi chật ních các
câu hỏi, những hình ảnh của họ, những người Việt sống ở nước láng giềng
Campuchia. Tôi nhớ lại những người tôi đã thấy ở Nam Vang, ở biên giới
giữa hai nước. Phần lớn tình trạng kinh tế của họ rất kém và tệ hơn
những người trong nước, kể cả việc họ có thể nói tiếng địa phương, sống
nếp sống, học văn hoá của người bản xứ và có khả năng dùng cả hai ba thứ
tiếng. Họ vẫn bị kỳ thị và ngày xưa còn bị “cáp duồn” tức chặt đầu. Họ
làm những nghề nghiệp mưu sinh đa phần là hạ đẳng. Tôi gặp họ ở chợ bán
xôi, bán bắp, trái cây, chè và quét rác. Tôi không rõ họ có nghèo khó,
thiếu thốn, khổ sở vì lo toan hay đủ ăn, sống thoải mái sung sướng hay
không? Trên phương diện luật pháp, họ là những người ở lậu không giấy tờ
để được sinh hoạt như một người sở tại. Câu hỏi cần lý giải là tại sao
họ không về lại Việt Nam? Cái gì để họ đánh đổi mà phải sống một cuộc
đời ly hương như vậy? Ví dụ như người ta đánh đổi một cuộc sống từ Việt
Nam qua Mỹ thì điều này dễ hiểu. Nhưng từ một nước như VN mà phải tha
hương, bỏ quê cha đất tổ để qua campuchia thì người ta tìm cái gì ở đó?
mà bao nhiêu năm dù phải nheo nhóc, có nhiều gia đình phải xin ăn mà họ
vẫn không về. Ai trả lời được câu hỏi rất ray rứt này? Mà trả lời được
rất là hay? Nếu bạn có quan tâm, có băn khoăn đến vấn đề này hãy thay
tôi tự đặt mình vào vị trí của họ và lý giải dùm tôi xem vì sao họ phải
hành động như vậy?
Trịnh Thanh Thủy
Tài Liệu tham khảo
- Hình 1 và hình 2 trích từ website này
http://www.lovebus.com.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=345:bin-h-tonle-sap-nhng-mnh-i-lenh-enh&catid=44:chuyn-c-bit&Itemid=106
No comments:
Post a Comment